Brunatny książę

Karol Edward książę Albany i ostatni książę Koburga i Gothy, poniżej monogram arystokraty.

 

Zamek w Koburgu wznosi się wzgórzu. Budowla dominuje nad miasteczkiem położonym w Górnej Frankonii. Koburg po II wojnie światowej znalazł się w granicach utworzonej w 1949 r. Republiki Federalnej Niemiec. Zamek był rodową siedzibą księcia Karola Edwarda ostatniego władcy księstw Koburga i Gothy. To ostatnie miasto znalazło się w powojennym porządku granic w nowo utworzonym państwie – NRD. Książę Karol Edward przebywał jako więzień w Zamku Callenberg położonym 6 km od Koburga do ostatnich dni życia. Został zatrzymany przez siły zbrojne Stanów Zjednoczonych w dniu 4 czerwca 1945 r. Początkowo stawiano mu zarzuty zbrodni przeciwko ludzkości. Książę Edward Karol członek brytyjskiej rodziny królewskiej był najwyżej postawionym urzędnikiem w aparacie III Rzeszy. W latach 1933-1945 pełnił funkcję prezydenta Niemieckiego Czerwonego Krzyża. Jako obergruppenführer SA – oddziałów szturmowych NSDAP odegrał istotną rolę w procesie eksperymentów genetycznych dokonywanych przez nazistowskich lekarzy na ludziach chorych psychicznie i ułomnych fizycznie. Dla Windsorów w trakcie wojny i po niej osoba księcia Karola Edwarda stała się problemem wizerunkowym i moralnym. Król Jerzy VI i premier Winston Churchill odmówili mu pomocy, gdy książę znalazł się w rękach Amerykanów. Książę próbował uzyskać wolność za stawiennictwem najstarszej córki. Księżna Sybilla żona szwedzkiego następcy tronu Gustawa Adolfa musiała mu odmówić. Rząd szwedzki nie zamierzał interweniować w sprawie zatrzymania skompromitowanego arystokraty. Książę stał się problemem dla brytyjskiego establishmentu oraz szwedzkiej rodziny królewskiej. Nikt nie chciał mieć nic wspólnego ze zbrodniarzem. Kiedy umarł na raka 6 marca 1954 r. poza najbliższą rodziną nie było nikogo. Elżbieta II przyjęła śmierć księcia z ulgą.

Księżna Helena z dziećmi

Alicją i Karolem Edwardem.

 

Wnuk królowej

Wiktoria Hanowerska panowała w Wielkiej Brytanii w latach 1837-1901. W 1840 r. poślubiła swojego kuzyna Alberta księcia sasko-koburskiego. Ich wspólnym dziadkiem był zubożały niemiecki książę Franciszek Sasko-Koburski. Wywodził się on z Ernestyńskiej linii dynastii Wettinów. Silne związki z Niemcami były podtrzymywane przez królową Wiktorię przez całe życie. Chęć utrzymania więzów z ojczyzną przodków kazała monarchini wydać swoje dzieci za przedstawicieli niemieckich rodów królewskich oraz książęcych. Poddani nie krytykowali królowej za to. Niemcy do 1871 r. (do zjednoczenia) nie stanowiły poważniejszego zagrożenia dla pozycji Wielkiej Brytanii jako potęgi kolonialnej. Rozbite na mniejsze państwa księstwa, królestwa i wolne miasta tworzyły archaiczną konfederację nosząca nazwę Związek Niemiecki. Na czele związku stał cesarz Austrii. Od Kongresu Wiedeńskiego w 1815 r. coraz większą rolę w rozbitych Niemczech odgrywają militarystyczne Prusy. Królowa Wiktoria nie widziała zagrożenia ze strony Berlina. Swoją najstarszą córkę księżną Wiktorię wydaje w 1858 r. za Fryderyka Hohenzollerna. Książę Fryderyk był bratankiem panującego w Prusach króla Fryderyka Wilhelma IV. W obliczu bezdzietności władcy sukcesorem po nim automatycznie stawał się jego brat i ojciec księcia, książę Wilhelm. Perspektywa zasiadania brytyjskiej księżniczki na pruskim tronie dawała gwarancje utrzymania dobrych relacje między Wielką Brytanią a Prusami. Był to początek proniemieckiej polityki dynastycznej Wiktorii. Sentymentalizm królowej miał się zemścić na brytyjskiej rodzinie królewskiej w przyszłości.

Ostatnim synem Wiktorii i Alberta był Leopold urodzony 7 kwietnia 1853 r. w Pałacu Buckingham. Matka nadała mu tytuł księcia Albany, gdy skończył 28 rok życia. Książę był chory na hemofilię. Choroba zdominowała jego całe życie. Dla Wiktorii był to cios. Hemofilia wpłynęła mocno na relacje monarchini z najmłodszym synem. Książę żył tylko 31 lat. Zmarł w Cannes 27 marca 1884 r. Królowa Wiktoria ponownie pogrążyła się w żałobie po śmierci dziecka. W 1878 r. zmarła jej druga córka księżna Hesji Alicja. Po śmierci księcia, królowa zaopiekowała się rodziną syna. Kiedy książę Leopold zmarł jego żona Helena (księżna Waldeck-Pyrmont) była w ciąży. W 1883 r. urodziła im się córka Alicja. Będzie żyła prawie sto lat.

19 lipca 1884 r. w Claremont House księżna urodziła syna Karola Edward. Tragiczne okoliczności narodzin chłopca sprawiły, że królowa Wiktoria postanowiła zająć się osobiście wychowaniem wnuka i jego siostry. Babkę widywali codziennie, jedli z nią posiłki czy to na zamku w Windsorze, w Pałacu Buckingham czy w prywatnej rezydencji królewskiej w Osborne House na Wyspie Wight. Królowa dbała o ich edukację i wybierała im sama nauczycieli. Przez piętnaście lat książę Karol Edward traktowany był na dworze jak syn Wiktorii. Cieszył się większym zainteresowaniem niż inni wnukowie ze strony monarchini. Liberalizm panujący na dworze brytyjskim nie ukształtował księcia. O losie księcia przesądził wydarzenia, które nastąpiły po śmierci królowej Wiktorii.

Karol Edward w mundurze 

pruskiego husarza. 

 

 

Prawdziwy Niemiec

Karol Edward urodził się jako brytyjski książę, członek rodziny królewskiej, ale przede wszystkim miał w przyszłości otrzymać dwa księstwa niemieckie – Koburg i Gotha. W 1893 r. zmarł książę Ernest II brat księcia Alberta, męża królowej Wiktorii. Zaczęto szukać sukcesorów wśród jej synów. Kolejny w kolejce był książę Alfred (1844-1900) drugi syn królowej. Książę przejął władzę nad oboma niemieckimi księstewkami. Po jego śmierci pojawił się kolejny problem z sukcesją wobec odmowy ze strony kolejnego syna królowej, księcia Artura. Uznano, że nowym księciem będzie królewski wnuk, książę Karol Edward. Niespodziewana sukcesja po stryju przesądziła o losie księcia na zawsze. Kiedy miał piętnaście lat musiał opuścił Wielką Brytanię wraz z matką i siostrą. On tego nie chciał. Bardzo kochał Anglię. Zaczął uczęszczać do Eton College. Nie chciał się przenosić do obcego mu kraju, nie znając języka niemieckiego. Księżna Helena, matka chłopca była temu przeciwna. Królowa Wiktoria, sama niechętna temu, w poczuciu obowiązku wyraziła jednak zgodę na wyjazd wnuka do Niemiec. Regentem księstw Koburga i Gotha został Ernest książę Hohenlohe-Langenburg. Przez rok przebywał Karol Edward z rodziną w Stuttgarcie na dworze króla Wittenbergi, Wilhelma II. Potem przeniósł się do Poczdamu, na dwór kuzyna, niemieckiego cesarza Wilhelma II. Ostatni cesarz Niemiec to postać nieciekawa, a wręcz odrażająca. Zakompleksiony, mało inteligentny, chciał uczynić z ojczyzny nowe imperium kolonialne. Pragnął przekształcić Berlin w nowy Rzym. To on stał się opiekunem księcia. Zadbał o jego wykształcenie. Po maturze, w grudniu 1902 r. Karol Edward zaczął studiować prawo i nauki na uniwersytecie w Bonn. W trakcie studiów rozpoczął odbywanie służby wojskowej w niemieckiej armii. Księcia kształtowała propaganda kuzyna cesarza. Wilhelm II budował w nim poczucie, że jako Niemiec, książę jest przedstawicielem elity „wyjątkowego” narodu. Już w czasach studiów wypowiadał się z pogardą o mniejszościach zamieszkujących Niemcy, szczególnie o Żydach. W księstwach Koburga i Gotha dał się poznać od złej strony. Rządził w duchu konserwatyzmu oraz nacjonalizmu. Książę wierzył w wielkość Niemiec i cesarza. Nie ograniczyło się to jedynie do deklaracji. W 1913 r. zaangażował się w rozwój nowego przemysłu – lotnictwa. Nie zapomniał także o swojej wygodzie. Nakazał wyremontować i rozbudować rodowy zamek. 11 października 1905 ro. poślubił księżniczkę Wiktorię Adelajdę córkę księcia szlezwicko-holsztyńskiego Fryderyka Ferdynanda (1855-1934). Dla rodziny księżnej poślubienie brytyjskiego księcia, wnuka królowej Wiktorii było prestiżem i awansem. Rodzina Wiktorii Adelajdy pozbawiona księstwa i znaczenia była zdana na łaskę cesarskiego dworu. Nie przypadkowo książę Karol Edward wybrał ją na swoją żonę. Sugerował mu to sam Wilhelm II. Sam ożeniony z holsztyńską księżniczką Augustą Wiktorią, uznawał takie małżeństwa w swojej rodzinie za bezpieczne. Nie wiązały go z żadnym z mocarstw. Niecały rok po ślubie książę Karol Edward został ojcem. 2 sierpnia 1906 r. na świat przyszedł Jan Leopold. Książę czuł się spełniony w roli męża i ojca. Zapewnił swoim dziedzicznym księstwom następcę. Miał też u boku idealną żonę, która nie przejawiała zainteresowań polityką i nie wtrącała się do niej. Zajmowała się wychowywaniem dzieci. Książę Karol Edward z biegiem czasu upodobniał się do swojego kuzyna Wilhelma II. Tak przez pierwszą dekadę XX w. z angielskiego księcia przemienił się w niemieckiego arystokratę oraz nacjonalistę. Zanim padły pierwsze strzały na frontach I wojny światowej Karol Edward wyznawał poglądy pełne uprzedzeń, ksenofobii oraz poczucia bycia wyjątkowym z racji bycia niemieckim księciem. Co nie przeszkadzało mu nosić tytuł księcia Albany i czerpania zysków ze swoich angielskich posiadłości.

Karol Edward z rodziną

 

Niech żyje Hitler!

I wojna światowa postawiła księcia Karola Edwarda w dwuznacznej sytuacji. Był księciem Albany, członkiem brytyjskiej rodziny królewskiej i jednocześnie niemieckim księciem. Karol Edward nie miał wątpliwości po czyjej stronie stanie. Wybrał Niemcy. Po klęsce jego kraju i abdykacji cesarza w listopadzie 1918 r., książę zostaje pozbawiony księstw Koburga i Gotha oraz tytułu. Zresztą taki sam los spotkał wszystkich władców niemieckich. Brytyjski król Jerzy V kuzyn księcia odbiera mu tytuł księcia Albany. Odbiera mu wszystkie angielskie posiadłości. W 1917 r. zmienia nazwisko dynastii z Sasko-Koburskiej na Windsor. W ten sposób król odciął się od niemieckiej historii swojej rodziny. Tym samym odciął się od księcia Edwarda Karola, co zresztą wywołało entuzjazm wśród Brytyjczyków, wśród których postać najmłodszego wnuka królowej Wiktorii budziła wrogość. Inaczej potoczyły się losu jego ukochanej siostry Alicji. W 1904 r. poślubiła Aleksandra księcia Teck, rodzonego brata królowej Marii. Była więc szwagierką swojego kuzyna Jerzego V. Ciotką jego następców: Edwarda VIII i Jerzego VI. Te więzy z rodziną królewską spowodowały, że księżna Alicja nie mogła się spotykać z bratem na terenie Anglii zaraz po zakończeniu I wojny światowej. Tymczasem zdruzgotany rozmiarami klęski Niemiec książę zaszył się w swoim zamku w Koburgu. Miał poczucie nie spełnienia oraz rozgoryczenia, jak wielu żołnierzy niemieckich w tamtym okresie. Winił Żydów i komunistów. Nic dziwnego, że porwała go narracja Adolfa Hitlera. Był z nim od początku jego kariery politycznej. Chociaż potem wielu niemieckich arystokratów wspierało NSDAP, to rola księcia Karola Edwarda przy Hitlerze była wyjątkowa. Dzięki niemu nawiązał on kontakt z przedstawicielami rodów książęcych i dynastii królewskich. Imponowało mu to, że fascynuje się nim wnuk królowej Wiktorii. Kiedy doszedł do władzy w 1933 r., powierzył księciu urząd prezydenta Niemieckiego Czerwonego Krzyża. Dział także w bojówkach NSDAP, czyli SA. Będąc prezydentem NCK współtworzył medyczne eksperymenty na ludziach chorych psychicznie i dotkniętych fizycznymi ułomnościami. Był do końca II wojny światowej przekonany o racjach idei nazistowskiej. Wierzył w wyższość Niemców nad innymi narodami.

Odegrał też niesławną rolę w relacjach króla Edwarda VIII z Hitlerem. Jego kontakty z księciem Walii oraz Wallis Simpson są dziś tematem badań historyków. Starał się on pozyskać króla, potem księcia Windsoru, do realizacji planów Hitlera względem Wielkiej Brytanii. Podczas uroczystości pogrzebowych Jerzego V nowy król długo rozmawiał z księciem. To on był ubrany w mundur Wermachtu kracząc w kondukcie żałobnym z trumną monarchy. Jerzy VI orientował się w kontaktach starszego brat z księciem. Wszystkie informacje o kuzynie ojca przekazywał mu premier Churchill. Koniec wojny zastał księcia w Koburgu. Amerykanie chcieli początkowo postawić go przed sądem jako zbrodniarza wojennego, ale ostatecznie alianci pozostawili go w areszcie domowym. Rząd brytyjski zakazał mu wjazdu do Wielkiej Brytanii. Jedyną osobą, której los księcia leżał na sercu była jego siostra księżna Alicja. To dzięki jej interwencji u króla i rządu brytyjskiego nie stanął na ławie oskarżonych za zbrodnie wojenne.

 

 

Adolf Hitler i książę Karol Edward

                        

Po wojnie

Książę Karol Edward w chwili zakończenia wojny miał 60 lat. Był najstarszym żyjącym wnukiem królowej Wiktorii. Dla Windsorów był ogromnym problemem. Chociaż pozbawiony tytułów oraz majętności w Anglii, był nadal poważnym zagrożeniem dla nich. Brak jego osoby na uroczystości koronacji Elżbiety II był znamienny. Książę oglądał film z ceremonii we własnej sali kinowej. Zmarł 6 marca 1954 r., a jego pogrzeb odbył się bez rozgłosu. Mało kto kojarzy księcia Karola Edwarda. Związki niemieckiej arystokracji z reizmem hitlerowskim były silne. Po stronie NSDAP stali najwyżsi rangą funkcjonariusze niemieckiego cesarstwa, w tym jeden z synów Wilhelma II. Na froncie walczyli jego wnukowie podczas II wojny światowej. Takie kreatury jak Karol Edward Sasko-–Koburski zasługują na nasze potępienie, a nie podziw za status społeczny oraz splendor tytułu.